ایران اکازیون:گروهی بین‌المللی از اخترشناسان پانزده تصویر از لبه‌های درونی دیسک‌های سیاره‌ساز ثبت کرده‌اند که صدها سال نوری از زمین فاصله دارند. شکل ظاهری این دیسک‌های غبار و گاز، شبیه به صفحاهات گرامافون است و دور ستاره‌های جوان تشکیل می‌شوند. این تصاویر اطلاعات تازه‌ای را در مورد نحوۀ شکل‌گیری منظومه‌های سیاره‌ای ارائه می‌کنند.
قبل از این پژوهش جدید، چندین تصویر از این دیسک‌ها با بزرگترین تلسکوپ‌های تک آینه‌ای گرفته شده بود، اما این تلسکوپ‌ها نمی‌توانند ریزترین جزئیات را ثبت نمایند. نویسنده اصلی “ژاک کلوسکا” از کِی-یو در لِونِ بلژیک گفت:«در این تصاویر، نواحی نزدیک به ستاره، جایی که سیارات سنگی شکل می‌گیرند، تنها چند پیکسل را در بر می‌گیرند. ما می‌خواستیم این جزئیات را مجسم کنیم تا بتوانیم الگوهایی را شناسایی کنیم که ممکن است از شکل‌گیری سیاره پرده‌بردای کند و خصوصیات دیسک‌ها را ترسیم نماید. این کار نیازمند تکنیک رصد کاملا متفاوتی بود. من خوشحالم که هم اکنون برای اولین‌بار پانزده نوع از این نوع تصاویر داریم.»
کلوسکا و همکارانش تصاویر را در رصدخانه جنوبی اروپا(ESO) در شیلی توسط بکارگیری تکنیکی به نام تداخل‌سنجیِ فروسرخ ایجاد کردند. با کمک ابزار پایونیئرِ(PIONIER) ایی اس اُ، آنها نور متمرکز شده توسط چهار تلسکوپ در رصدخانۀ تلسکوپ بسیار بزرگ(VLT) را برای ثبتِ جزئیات دیسک‌ها ترکیب کردند. این تکنیک تصویری مستقیم از منبع رصد نمی‌دهد، بلکه جزئیات دیسک‌ها باید با یک تکنیک ریاضی بازیابی شوند. این تکنیک شبیه به نحوۀ ثبت نخستین تصویر از سیاهچاله است. “کلوسکا” توضیح داد:«ما باید درخشش نور ستاره را حذف می‌کردیم، زیرا سد راه مشاهدات بود و مانع رصد جزئیات دیسک‌ها می‌شد.»
“جین فیلیپ بِرگر” از دانشگاه گِرِنوبل-آلپس که بعنوان پژوهشگر ارشد مسئول کار با دستگاه پایونیئر بود، گفت:« جزئیات تمایز دهنده در مقیاس مدارهای سیارات سنگی نظیر زمین یا مشتری همانطور که در تصاویر مشاهده می‌کنید (کسری از فاصله زمین تا خورشید) به معنی توانایی در مشاهدۀ یک انسان روی ماه است یا تشخیص یک تارمو در فاصلۀ ۱۰ کیلومتری. تداخل سنجیِ فروسرخ به شکلی مستمر در آشکارسازی ریزترین جزئیات اجرام نجومی به کار برده می‌شود. ترکیب این تکنیک با ریاضیات پیشرفته در نهایت به ما امکان می‌دهد که نتایج این رصدها را تبدیل به تصویر کنیم.»
برخی یافته‌ها در تصاویر به سرعت به چشم می‌آیند. «می‌توانید ببینید که برخی نقاط، روشنایی بیشتر یا کمتری دارند همانند تصاویر بالا: این اشاره به فرایندهایی دارد که می‌توانند به شکل‌گیری سیارات بیانجامند. بعنوان مثال: ممکن است در دیسک‌ها بی ثباتی‌هایی وجود داشته باشد که منجر به گردابه‌هایی شود که در آن، دیسک ذراتی از غبار فضایی را که می‌تواند رشد کرده و به سیاره تکامل یابد را انباشته سازد.»
این گروه پژوهش‌های دیگری را به منظور شناسایی اینکه چه چیز پشت سر این بی‌نظمی‌ها است، انجام خواهد داد. همچنین “کلوسکا” قصد دارد به منظور بررسی بیشتر، مستقیما روند شکل‌گیری سیارات در نواحی داخلی دیسک‌های نزدیک به ستاره، را رصد نماید. همچنین، “کلوسکا” گروهی را سرپرستی می‌کند که روی ۱۱ دیسک ستاره‌ای غبارآلود کار می‌کنند و گمان می‌رود، این دیسک‌ها هم باعث شکل‌گیری سیارات می‌شوند. جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Astronomy & Astrophysics منتشر شده است.
ترجمه: حسین طریقی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: sciencedaily.com