ایران اکازیون:مشتری، بزرگترین سیاره در منظومه شمسی است برای تصور بزرگی آن باید بگوییم که اندازه ی این سیاره به تنهایی دو برابر تمام سیاره های این منظومه و حجم آن حدود ۱۳۰۰ برابر کره زمین است، قدرت گرانش سیاره مشتری بسیار قوی بوده و در این مورد نیز سکوی اول را در بین سیارات دارد. در این مقاله هفت نکته ی مهم در خصوص این سیاره ی غول پیکر را با هم مرور می کنیم:
۲- مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی است، در واقع یک ستاره نارس است، شاید اگر جرمش مقداری بیش از این بود، می‌توانست به یک ستاره تبدیل شود. جرم مشتری درحال‌حاضر یک‌هزارم جرم خورشید است. مشتری غول بسیار بزرگی از گاز است که ترکیباتش تقریبا مثل خورشید است، یعنی سهم هیدروژن و هلیوم آن مثل خورشید است، اما چون جرمش کم بوده، نتوانسته دما را در مرکزش آنچنان بالا ببرد که واکنش‌های هسته در آن روی دهد.
۴- در مرکز مشتری یک تکه بزرگ صخره‌ای از مواد سخت و سنگین با دمایی در حدود ١٠ هزار کلوین وجود دارد. اگر دما در آنجا در حدود ١٠ تا ١۵ میلیون کلوین بود، واکنش‌های هسته‌ای شروع و مشتری مثل خورشید منبع نور می‌شد. البته این به این معنا نیست که مشتری درخشش ندارد، مشتری چند برابر نوری را که از خورشید می‌گیرد، تابش می‌کند. البته بیشتر این نور یعنی نور خود مشتری، در ناحیه فروسرخ است که به دلیل انقباض گرانشی مشتری به وجود می‌آید. مشتری به کندی در حال انقباض است و انرژی گرانشی خودش را به انرژی حرارتی تبدیل می‌کند. گازهای جو مشتری گرم می‌شوند و در اثر این دما می‌درخشند. مشتری در آسمانِ زمین، بعد از خورشید و ماه و ناهید، چهارمین جسم درخشان آسمان است.
۵- سطح مشتری حالتی بین حالت گاز و مایع است. روی سطح مشتری چندین خط می‌بینیم. از آنجا که مشتری گاز است، همه جای آن با سرعت یکسان نمی‌چرخد، یعنی مثل زمین یک جسم صُلب و خشک نیست که کاملا به طور یک تکه دور خودش بچرخد. استوای مشتری نسبتا تند می‌چرخد و قطب‌های آن کندتر. به این نوع حرکت، حرکت دورانی دیفرانسیلی می‌گویند و همین اختلاف سرعت دوران باعث می‌شود خط‌هایی روی مشتری پدیدار شود. این خط‌ها را به راحتی می‌شود دید، حتی این اختلاف سرعت دوران باعث شده گرداب‌هایی از گاز در سطح مشتری به وجود بیاید. یکی از این گرداب‌ها که خیلی بزرگ است و به‌راحتی هم با دوربین‌های آماتوری و کوچک دیده می‌شود، چشم مشتری یا لکه قرمز مشتری نام دارد که یک گرداب کاملا پایداری است و عمر بسیار طولانی دارد و رصدهایی که فضاپیماها از فاصله نزدیک انجام دادند نشان می‌دهد این گرداب که دور خودش می‌چرخد، در اثر حرکت دورانی دیفرانسیلی به وجود آمده است.
۷- اگر مشتری نبود حیات روی زمین آن چنان تکوین پیدا نمی‌کرد، یعنی محیط سالم و امنی برای حیات نبود، دلیل عمده‌اش این است که بعد از پیدایش منظومه شمسی و تشکیل سیارات بزرگ، یعنی بعد از تشکیل این هشت سیاره بزرگ، مقداری از ماده داخل منظومه شمسی به صورت ذرات ریز و درشت سنگ باقی مانده است، بعضی از اینها خیلی کوچک هستند به‌گونه‌ای که وقتی به زمین برخورد می‌کنند، مثل یک شهاب می‌سوزند و از بین می‌روند، بعضی از آنها واقعا بزرگ هستند و ما آنها را به شکل سیارک می‌بینیم، یعنی واقعا مثل یک سیاره به دور خورشید می‌چرخند.
حضور مشتری اینجا باعث شده است مقدار زیادی از این سیارک‌ها از جایی که ما هستیم فاصله بگیرند، هم اکنون بخش قابل توجهی از این سیارک‌ها، حد فاصل بین مریخ و مشتری قرار گرفته‌اند که به آن کمربند سیارک‌ها می‌گوییم. میدان گرانشی مشتری که بسیار هم به نسبت قوی است، در منظومه شمسی چون جرم بسیار بزرگی دارد، باعث شده اینها به آن سمت بروند و آنجا در یک نواری حدفاصل بین مریخ و مشتری متمرکز شوند و اگر چنین سیارک‌هایی به ما نزدیک بودند شانس برخوردشان خیلی زیاد بود، احتمال داشت همان روزهای اولیه پیدایش حیات، حیات را روی زمین از بین می‌بردند.
محمدتقی میرترابی. دانشیار دانشکده فیزیک/ روزنامه شرق
سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: dailymail , Jupiter , space