بیگ بنگ: عصر جدیدی در علم نجوم در حال ظاهر شدن است. به لطف راه اندازی و ساخت تلسکوپ های بسیار بزرگ، دانشمندان بزودی می توانند روی موضوعاتی نظیر ماده تاریک، انرژی تاریک، منظومه های ستاره ای دور دست، جستجوی بیگانگان فضایی و سایر شگفتی هایی کیهان تحقیقات بیشتری انجام دهند.
۱-تلسکوپ ۳۰ متری
همانطور که از اسمش پیداست قطر آینۀ این تلسکوپ ۳ برابر تلسکوپ های عادی امروزیست که به دانشمندان اجازه می دهد اجرام دورتر و نامشخص تری را ببینند. پروژه ی ساخت این تلسکوپ به دهه ی ۱۹۹۰ برمیگردد. آن زمان این تلسکوپ مکمل تلسکوپ فضایی جیمز وب دانسته شده و قرار بود از آن برای ردیابی چگونگی شکل گیری ستارگان و تحولات کهکشان ها استفاده شود. این تلسکوپ قرار بود که ۱۲ تلسکوپ عظیم دیگر را روی کوه موناکی که بلندترین کوه روی کره ی زمین از دامنه تا قله است به هم دیگر متصل سازد. در سال ۲۰۱۴ با ساخت آن روی موناکی موافقت شد اما نهایتا با اعتراضاتی که عده ای انجام دادند این کار صورت نگرفت.
۲-تلسکوپ بسیار بزرگ اروپا( شیلی)
در فاصله ی ۷۰۰۰ مایلی از کوه موناکی در بیابان آتاکامای شیلی خشک ترین محل روی زمین، یک منطقۀ تقریبا بدون باران، عاری از گیاه و آلودگی نوری شهر، قرار است پروژه ای نجومی انجام شود. این پروژه نزدیک رصدخانه های جنوبی اروپایی لاسیلا و پارانال، انجام می شود که چندین پروژۀ اخترفیزیکی نیز در آنها پیش می رود. ساخت این تلسکوپ که متناسب با نام خود به بزرگی یک هیولاست از ژوئن ۲۰۱۴ با صاف کردن کوه سرو آرمازون در قسمت شمالی بیابان شیلی آغاز شد. پروژۀ ساخت آن در سال ۲۰۲۲ به پایان می رسد و بعد از آن بزرگترین تلسکوپ جهان خواهد بود که آینۀ اصلی آن ۳۹ متر قطر دارد.
۳- تلسکوپ عظیم ماژلان (شیلی)
یک تلسکوپ دیگر که به مجموعه ی تاثیرگذار ِ تلسکوپ های شیلی اضافه می شود، تلسکوپ عظیم ماژلان است که برای رصدخانه ی لاس کامپاناس در جنوب صحرای آتاکاما آماده شده است. طراحی منحصر به فرد این تلسکوپ به گونه ای است که هفت عدد از بزرگترین آینه های یکپارچه ی سخت را در خود جای داده است. این آینه ها نور را روی هفت آینۀ کوچکتر و منعطف ثانویه منعکس می کنند، سپس به آینه ی ابتدایی مرکزی اولیه بازگشته و نهایتا به دوربین های پیشرفتۀ عکس برداری می رسند و نور در این مرحله پردازش میگردد.
۴- تلسکوپ بزرگ پیمایشی سینوپتیکی(شیلی)
آینه های بزرگ تنها کلید ساخت یک تلسکوپ دگرگون کننده نیست. شعاع این تلسکوپ تنها ۸.۴ متر است( که البته هنوز بزرگ است) اما میدان عمل و سرعت آن را کم میکند. به عنوان یک تلسکوپ پیمایشی بیشتر با این هدف طراحی شده که آسمان شب را به طور کلی بررسی کند و برای تمرکز روی اهداف منفرد ساخته نشده است. این تلسکوپ تنها در شب های خیلی نادری اینکار را انجام می دهد و از بزرگترین دوربین دیجیتال کرۀ زمین برای ضبط فیلم هایی رنگی و خلاصۀ وقایع شب استفاده می کند.
۵- تلسکوپ فضایی جیمز وب
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا گام های بلندی برخواهد داشت. طبق برنامه ریزی قرار بود این تلسکوپ سال ۲۰۱۶ به فضا پرتاب شود اما هزینه های گزاف مانع این اتفاق شد و پرتابش را تا سال ۲۰۱۸ به تعویق انداخت. هزینه های آن در سال ۲۰۱۱ از ۵ میلیارد دلار رد شد و حتی تا پای رد در کنگره پیش رفت. سرانجام باقی ماند و اکنون سقف هزینه هایش ۸ میلیارد دلار میباشد. مانند تلسکوپ هابل و تلسکوپ اسپیتزر مزیت اصلی آن بودن در فضاست اما اندازۀ آن سه برابر تلسکوپ هابل میباشد و آینه اولیه آن ۶.۵ متر طول دارد که با باز شدن تاخوردگی هایش به اندازه ی واقعی میرسد. این آینه موجب برتری تصاویر این تلسکوپ نسبت به عکس های حیرت آور تلسکوپ هابل می شود و طول موج بلندتر و حساسیت بیشتری را پوشش می دهد.
۶- تلسکوپ فروسرخ میدان گسترده (WFIRST AFTA)
تلسکوپ فضایی جیمز وب تنها تلسکوپ فضایی در اختیار ناسا نمیباشد. ناسا همچنین دو تلسکوپ جاسوسی دفتر ملی دیده بانی آمریکا را در سال ۲۰۱۲ صاحب شده است که هر کدام از آنها یک آینۀ اولیه ۲.۴ متری و یک آینۀ ثانویه برای افزایش وضوح تصاویر دارد. به گفته محققان ناسا این دو تلسکوپ دست دوم میتوانستند از تلسکوپ هابل قدرتمندتر باشند، به همین منظور ناسا قصد دارد از یکی از آنها در یک ماموریت هدفمند برای مطالعۀ انرژی تاریک استفاده کند. این ماموریت که WFIRST AFTA نام دارد، یک تلسکوپ مطالعاتی فروسرخ میدان گسترده در زمینه اخترفیزیک است. در اصل ناسا قصد داشت از تلسکوپی با شعاع آینه‌ای بین ۱.۳ تا ۱.۵ متر استفاده کند. اما تلسکوپ جاسوسی دفتر ملی دیده بانی پیشرفت های چشمگیر علاوه بر آن خواهد کرد و قادر است عکس هایی با کیفیت تلسکوپ هابل با گستره ای ۱۰۰ برابر از آسمان بگیرد.
این تلسکوپ فضایی می تواند به سوالاتی اساسی دربارۀ ماهیت انرژی تاریک که ۶۸ درصد جهان را تشکیل داده و همچنان ناشناخته است، پاسخ دهد. این اطلاعات جدید می تواند نحوه ی تکامل جهان را برملا سازد. این تلسکوپ نیز همانند قوی ترین تلسکوپ ها چندکاره است. علاوه بر آشکار کردن مادۀ تاریک، تلسکوپ مادون قرمز به جستجوی سیارات خارجی و حتی کشف کهکشانها می پردازد. به گفتۀ ناسا با این که تلسکوپ هابل تعداد کهکشانهای خیلی کمی در محدوده ی ۵۰۰ میلیون سال از پس از بیگ بنگ را کشف کرده، این تلسکوپ می تواند صدها کهکشان دیگر را آشکار سازد.
۷- تلسکوپ ۵۰۰ متری کروی چین
چین به تازگی ساخت تلسکوپ غول پیکر خود که دهانۀ بشقابی پانصد متری دارد را به اتمام رسانده است. این تلسکوپ رادیویی عظیم به طور تقریبی اندازۀ ۳۰ زمین فوتبال است، بزرگی این تلسکوپ دو برابر تلسکوپ مشابه خود یعنی رصدخانۀ آرسیبوی در پورتوریکو میباشد. هر دوی این رادیو تلسکوپ ها بسیار بزرگ هستند، اما تلسکوپ چینی میتواند منعکس کننده هایش را در ۴۴۵۰ جهت متفاوت برای جستجوی ستارگان شب جابه جا کند، اما منعکس کننده های آرسیبو کاملا در محل خود ثابت هستند و به یک گیرندۀ معلق برای هدایت سیگنال های فضا اتکا دارند.
سمیر الله وردی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: mnn.com