ایران اکازیون:تلسکوپ فضایی هابل در روز ۲۴ آوریل ۱۹۹۰ با شاتل فضایی «دیسکاوری» به فضا پرتاب شد. این تلسکوپ که یک روز بعد از پرتاب در مدار زمین قرار گرفت، از آن زمان تاکنون تصاویر و اطلاعات بسیار ارزشمندی از سرتاسر کیهان جمع‌آوری کرده و در اختیارمان گذاشته است. امروز سی‌اُمین سالگرد قرارگیری این تلسکوپ در مدار زمین است که به مناسبتش شگفتی دیگری از کیهان را نمایان کرده است.
به گزارش بیگ بنگ، تصاویر و دستاوردهای علمیِ تلسکوپ فضایی هابل تحولی در دیدگاه ما انسان‌ها از کیهان ایجاد کرده است. این تصویر که سه دهه اکتشاف علمی را یک‌جا جمع کرده، یکی از بارزترین نمونه‌های پرورشگاه‌های متلاطمِ ستاره‌ای به حساب میآید که این تلسکوپ در طول عمر سی سالۀ خودش موفق به ثبت آن شده است. در این عکس، سحابیِ غول‌پیکر «NGC 2014» و همسایه آن «NGC 2020» را مشاهده می‌کنید که با همدیگر بخشی از یک ناحیه عظیمِ ستاره‌زایی را در ابر ماژلانی بزرگ تشکیل می‌دهند. این گاز و غبار کیهانی حدود ۱۶۳۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. محققان لقب «صخره کیهانی» را به این عکس داده‌اند، زیرا به جهانی سنگی در زیر دریا شباهت دارد.
هابل نه تنها در اخترشناسیِ مدرن تحول عظیمی ایجاد کرده، بلکه دید مردم عادی و علاقمندان را نیز با کاوش‌ها و اکتشافاتش تغییر داده است. عکس‌های شگفت‌انگیز، نفس‌گیر و پایان‌ناپذیرِ هابل همواره نقش مهمی در تداوم دستاوردهای علمی داشته است. برخلاف همه تلسکوپ‌هایِ قبل از هابل، این تلسکوپ توانسته علم اخترشناسی را در اختیار همۀ رده‌های سنی قرار بدهد تا از داده‌های آن برای ارتقای سطح علمی‌شان استفاده نمایند. هابل در ماموریت‌های خود موفق به ثبت ۱.۴ میلیون مشاهده شده و داده‌هایی را در اختیار اخترشناسانِ سراسر دنیا گذاشته تا با استفاده از آنها بیش از ۱۷۰۰۰ مقاله به چاپ برسانند. بنابراین، می‌توان از هابل بعنوان پرکارترین و ارزشمندترین تلسکوپ در عصر حاضر یاد کرد. آرشیو غنی داده‌های آن می‌تواند تا چند نسل بعدی برای تحقیقات اخترشناسی مفید باشد.
هر ساله تلسکوپ فضایی هابل (محصول مشترک سازمان فضایی ناسا و آژانس فضایی اروپا) بخشی کوچکی از زمان مشاهداتیِ ارزشمندش را به تهیه عکس سالگردش اختصاص می‌دهد. در همین راستا، از اجرام سماویِ زیبا و معنادار عکس‌برداری می‌کند. این عکس‌ها با شگفتی‌های جدیدشان دانشمندان را دوباره به چالش کشیده و علاقمندان را در بهت و حیرت فرو می‌برند. امسال تلسکوپ هابل با عکس خارق‌العاده‌ای از یک سحابی رنگارنگ سالگردش را جشن گرفته است. اگرچه به نظر می‌رسد سحابی «NGC 2014» و «NGC2020» در این عکس جدا از هم باشند، اما آنها در واقع بخشی از یک مجموعۀ ستاره‌زایی غول‌پیکر هستند. این مناطق ستاره‌زایی تحت سیطره ستارگانی قرار دارند که دستکم ده برابر بزرگتر از خورشید ما هستند. اما این ستارهها، عمر کوتاهی دارند و تنها چند میلیون سال در قید حیات هستند؛ در حالی‌که عمر خورشیدِ ما ۱۰ میلیارد سال تخمین زده شده است. در ویدئوی زیر زوم به این منطقه ستاره‌زا را مشاهده می‌کنید:
سحابیِ آبی رنگ در زیر «NGC 2014» توسط ستارۀ غول‌پیکری تشکیل شده که تقریباً ۲۰۰ هزار برابر درخشان‌تر و پرنورتر از خورشید ماست و نمونه‌ای از دسته نادری از ستارهها موسوم به ستاره‌های ولف-رایه می‌باشد. تصور بر این است که این ستارهها نوادگان بزرگ‌ترین ستاره‌های جهان باشند. این ستارهها درخشندگی بسیار بالایی دارند و به واسطه بادهای نیرومندی که در آنها می‌وزد، با کاهش ِ جرم چشمگیری مواجه هستند. ستاره‌ای که در این عکس هابل مشاهده می‌کنید، ۱۵ برابر بزرگتر از خورشید است و بادهای بسیار نیرومندی در آنها جولان می‌دهد و نواحی اطراف ِ این ستاره را به طور کامل پاکسازی کرده است. رنگ آبیِ سحابی از گاز اکسیژنی نشات می‌گیرد که دمای آن تقریباً به ۱۱۰۰۰ درجه سلسیوس می‌رسد و بسیار داغ‌تر از گاز هیدروژن پیرامون آن است. ویدئوی زیر نمایی سه بعد از این منطقه را نشان می‌دهد:
ستاره‌های بزرگ و کوچک زمانی پدید می‌آیند که ابرهای گاز و گردوغبار به دلیل گرانش دچار فروپاشی شوند. وقتی مواد بیشتری به درون ستارۀ در حال شکل‌گیری وارد می‌شود، به اندازۀ کافی در مرکزش داغ و متراکم می‌شود که واکنش‌های همجوشی هسته‌ای در آن به وقوع می‌پیوندد. این واکنش‌ها سرانجام به درخششِ ستارهها، از جمله خورشیدِ ما، کمک می‌کنند. این واکنش‌ها به واسطه بادهای ستاره‌ای، انفجارهای ابرنواختری و تولید عناصر سنگین نقشی حیاتی نیز در شکل‌دهی به کیهان ما ایفا می‌کنند. گونتلر هازینگر، مدیر علوم آژانس فضایی اروپا در پایان اظهار داشت: «تلسکوپ فضایی هابل با دستاوردهای بزرگش در چند دهه اخیر الهام‌بخش دانشمندان، علاقمندان و دانشجویان شده است. این تلسکوپ نتیجۀ تلاش و همکاری دیرین ناسا و آژانس فضایی اروپا می‌باشد.»
ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: spacetelescope.org
