ایران اکازیون:ناسا اعلام کرده موفق به کشف بزرگ علمی درباره مریخ شده و به همین علت از خبرنگاران دعوت کرده تا در نشست خبری ویژه‌ای که در ساعت ۱۱:۳۰ بامداد (به‌وقت شرقی آمریکا) در روز دوشنبه برگزار می‌شود در مقر مدیریت ناسا به واشنگتن مراجعه کنند. قرار است در این جلسه که به‌طور مستقیم در وب‌سایت ناسا پخش خواهد شد خبر کشف مهمی درباره مریخ اعلام شود که به گفته ناسا یکی از رازهای قدیمی این سیاره را آشکار خواهد کرد.
جزییات این یافته که در نشریه ی علوم زمین نیچر منتشر خواهد شد تا ساعت ۱۱ صبح روز دوشنبه (نیم ساعت قبل از آغاز کنفرانس خبری) قرنطینه خواهد بود. بر اساس متن بیانیه خبری ناسا شرکت‌کنندگان در این کنفرانس خبری را افراد زیر تشکیل می‌دهند: جیم گرین، مدیر بخش علوم سیارهای در مقر اصلی و مدیریتی ناسا، میکاییل میر، محقق ارشد برنامه اکتشافات مریخ در مقر مدیریت ناسا، لوئندرا اوجها، از موسسه فناوری جورجیا، مری بث ویلهلم از مرکز تحقیقات ایمز ناسا و آلفرد مک ایون محقق ارشد ابزار آزمون تصویربرداری علمی کیفیت بالا (HiRISE) که بر عرشه مدارگرد اکتشافی مریخ نصب است.
با اعلام این خبر موجی از هیجان در جامعه علمی و بین علاقه‌مندان ایجاد شده است و گمانه‌زنی‌ها درباره محتوای این جلسه افزایش یافته است. برخی احتمال پیدا شدن حیات در مریخ را مطرح کرده‌اند اما این موضوع به نظر خیلی محتمل نیست. شاید با کمک همین اطلاعات اندکی بتوان حدس‌های نسبتا دقیقی درباره یافته اخیر ناسا زد. اولاً برگزاری جلسه در مقر اصلی ناسا در واشنگتن خبر از اهمیت آن دارد. ناسا معمولاً علاقه‌ای به استفاده از تیترهایی مانند حل معمای مریخ ندارد و وقتی به‌طور رسمی از آن استفاده می‌کند احتمالاً موضوع به‌طورجدی قابل توجه است.
نکته دوم توجه به ترکیب تیمی است که در جلسه حضور دارند. حضور مدیر ارشد ابزار HiRISE و یکی مدیران مرکز ایمز، به این معنی است که به احتمال زیاد داده‌هایی که منجر به این نتیجه‌گیری شده‌اند از ابزار HiRISE به‌دست آمده است. این ابزار از تلسکوپی نیم متری استفاده می‌کند تا دقیق‌ترین و واضح‌ترین تصاویر از سطح مریخ را تهیه کند تصاویر این ابزار وضوحی در حد سه‌دهم متر در هر پیکسل دارند.
بدین ترتیب احتمالاً داده‌های تصویری منشأ این یافته اخیر بوده است، همین مسئله باعث می‌شود تعداد گزینه‌های ممکن کاهش پیدا کند. با توجه به اینکه امروز وجود آب در گذشته مریخ به‌صورت مایع و در زمان حاضر به‌صورت توده‌های یخ‌زده در قطبین و زیر پوسته تائید شده است، از بین رازهای بزرگ باقی‌مانده مریخ می‌توان به مسئله وجود حیات در گذشته یا حال مریخ اشاره کرد. مسئله رازآلود دیگر، متان و منشأ آن و دیگری مسئله‌ای که اتفاقاً به کمک ابزار HiRISE موردبررسی قرار گرفته بود پدیده‌ای است که آن را RSL می‌نامند.
خطوط یا شیارهای تکرار شوند در شیب یا (Recurring Slope Lineae) در سال‌های اخیر به یکی از رازهای مریخی بدل شده است. امروز شرایط مریخ به‌گونه‌ای است که نمی‌تواند میزبان آب مایع روی سطح خود باشد به همین دلیل وقتی دانشمندان با مقایسه تصاویر باکیفیتی که از لبه‌ها و شیب‌های دهانه‌های برخوردی و دره‌های مریخی در بازه‌های زمانی بافاصله چند ماه و چند سال گرفتند متوجه ظهور شیارهای آبرفتی جدید شدند شگفت‌زده شدند. به نظر می‌آمد در فاصله دو تصویربرداری رویدادی باعث ایجاد شیاری جدید روی لبه این دهانه‌ها شده است. این عارضه‌ها را RSL می‌نامند. یکی از حدسیات این است که این شیارها به واسطه نشت یا تراوش فصلی منابع آبی زیر سطحی مریخ در اثر تغییرات فشار و دیگر عوامل موثر بر شرایط زیر سطح به وجود می‌آید.
در اثر این تراوش جریانی موقت شکل می‌گیرد و به‌سرعت در شرایط مریخ منشأ آن از بین رفته و تنها اثر آن به شکل این شیارها باقی می‌ماند. این شیارها به‌صورت فصلی ظاهرشده، کمرنگ می‌شوند و گاهی رشد می‌کنند. اگرچه هنوز منشأ این آب مشخص نیست اما احتمالاً ماهیتی نمکی دارد و این را می‌توان با بررسی ترکیبات این نواحی مشخص کرد. منشأ این آب یکی از رازهای مریخ به شمار می‌رود و شاید خبری که ناسا قرار است اعلام کند به این موضوع مربوط باشد.
نکته دیگری که این حدس را تقویت می‌کند حضور لوئندرا اوجهی در این نشست است. این محقق در زمانی که دوره کارشناسی ارشد خود را می‌گذراند مطالعه و تحقیق خود را بر روی این عارضه متمرکز کرده بود و در دوره دکتری هم عمده مطالعاتش روی منشأ این عارضه با کمک داده‌های مدارگرد اکتشافی مریخ است. ضمن اینکه آلفرد مک‌ایون در عمده مقاله‌های او نویسنده همکار است و تلاش آن‌ها در سال‌های اخیر بر روی توضیح چگونگی شکل‌گیری این عارضه‌ها بوده است. اوجهی در سال ۲۰۱۴ گفته بود ما هنوز نشانه‌ای از نقش آب در شکل‌گیری این عارضه‌ها پیدا نکرده‌ایم اما واقعاً نمی‌توانیم توضیح دهیم که بدون حضور آب چطور ممکن است چنین اتفاقی رخ‌داده باشد.
از طرف دیگر در کنگره علوم سیارهای که در ۲۸ سپتامبر در پاریس آغاز می‌شود مقاله‌ای از اوجهی و مک ایوان ارائه خواهد شد که عنوان آن عبارت است از: «عارضه‌های خطی تناوبی در شیب‌های مریخ (RSL): منشأ جوی؟» کنار هم گذاشتن این داده‌ها احتمال بالایی را مطرح می‌کند که یافته جدید و مهم ناسا درباره چگونگی شکل گرفتن این عارضه‌ها باشد. باید منتظر ماند و دید آیا محققان توانسته‌اند نشانه مستقیمی از حضور آب مایع (موقت) بر سطح مریخ پیدا کنند که این عارضه‌ها را شکل می‌دهد یا عاملی غیر از آب – پدیده‌های جوی – را شناسایی کرده‌اند که عامل به وجود آمدن چنین رویدادی است؟
پوریا ناظمی/ روزنامه نگار علم
سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: independent , NASA
