ایران اکازیون:پژوهشی تازه نشان می دهد که چگونه بادهای کیهانی قادرند گاز و غبار یک کهکشان را از بین ببرند و روند شکل گیری ستارگان را متوقف کنند. دیر زمانی است ستاره شناسان می دانند که بادهای کیهانی قدرتمند گاهی اوقات می توانند در میان کهکشان ها بوزند، مواد میان ستاره ای را بزدایند و روند شکل گیری ستارگانِ آینده را متوقف کنند، و حالا دانشمندان تصویری شفاف تر از چگونگی به وقوع پیوستن این رویداد را در دست دارند.
به گزارش بیگ بنگ، تجزیه و تحلیل دانشگاه یِیل (Yale) بر روی یک مورد از چنین رویدادی در کهکشانی نزدیک به ما، نمایی بی نظیر از این روند را فراهم آورده است. به ویژه اینکه، جفری کِنی (Jeffrey Kenney) از دانشگاه یِیل که در بخش نیو هیون از ایالت کانتیکات واقع شده، چگونگی نابود شدن گاز و غبار توسط بادهای کیهانی را در لبه ی جلویی کهکشان بررسی کرده است. فشار باد یا کوبش توسط حرکت دوّار کهکشان از میان گاز داغ در خوشه ی کهکشانی ایجاد می شود. کِنی شکل گیری پیچیده ی گرد و غبار را در لبه ی صفحه ی کهکشان و هنگام شروع حرکت باد کیهانی از میان آن مشاهده کرد.
کِنی شرح داد :« به نظر می آید که تمام گاز و غبار در برآمدگی ای طولانی در لبه ی جلویی یا همان سوی غباری کهکشان انباشته می شوند. اما شما ساختاری قابل توجه را در ابعادی ظریف در سوی غباری می بینید. رشته هایی سر و ته وجود دارند که از سوی غباری کهکشان بیرون زده اند. به گمان ما عامل بوجود آمدن این رشته ها ابرهای گازی چگالی هستند که از گازهای کم چگال جدا می شوند.»
بادهای کیهانی می توانند به راحتی ابرهای کم چگال گاز و غبار میان ستاره ای را به جلو فشار دهند اما نمی توانند با ابرهای پرچگال این کار را بکنند. با وزش باد توده های گاز چگال تر شروع به جدا شدن از گازهای کم چگال اطرافشان می کنند که با باد به سمت پایین می روند. اما ظاهرا، توده های پرچگال و کم چگال به احتمال زیاد با میدان های مغناطیسی ای که ابرهای گاز و غبارِ دور از هم را متصل می کنند به هم پیوسته اند. کِنی می گوید: « گواه این امر این است که رشته های غبار در تصویر تلسکوپ فضایی هابل شبیه شکلات تافی کش آمده است. این برای اولین بار است که ما این از هم گسستن (ابرها) را مشاهده می کنیم.»
این تجزیه و تحلیل بر پایه ی تصاویر تلسکوپ هابل از کهکشانی مارپیچ در خوشه کهکشانی کُما است که ۳۰۰ میلیون سال نوری دورتر از زمین قرار گرفته است و نزدیک ترین خوشه ی کهکشانی پرجرم به منظومه ی شمسی ما است. کِنی اولین بار دو سال قبل این تصاویر را دید و احتمال مهم بودنشان را در درک نحوه ی پاک شدن مواد بین ستاره ای با فشار کوبشی باد در سرتاسر کیهان تشخیص داد. در دهه ی ۱۹۹۰ عکس مشهوری که با تلسکوپ هابل گرفته شده بود نام “ستون های آفرینش” را به خود گرفت، این عکس ستون های غبار و گاز را در سحابی عقاب نشان می داد که روند ساخت ستاره های جدید را طی می کردند. رشته های غباری که کِنی شناسایی کرده است از برخی جهات شبیه “ستون های آفرینش” است با این تفاوت که آنها ۱۰۰۰ برابر بزرگترند.
نیرویی خارجی در حال بیرون راندن بیشتر گاز و غبار است بنابراین قسمت اعظمی از ابر را نابود می کند و تنها چگالترین ماده یعنی ستون ها را برجای می گذارد؛ اما حتی ستون ها نیز آن قدرها دوام نمی آورند. زیرا گاز ماده ی اولیه ی تشکیل ستاره است، و زدودنش ساخت ستارگان و سیارات جدید را متوقف می کند. در سحابی عقاب(M16)، میزان فشار با تشعشعات شدید ساتع شده از ستارگان پرجرم اطراف افزایش پیدا می کند و در کهکشان کُما این فشار از حرکت دوّار کهکشان از میان گاز داغ در خوشه ی کهکشانی حاصل می شود. اگرچه ستارگان جدید در هر دو نوع از ستون ها متولد می شوند اما در هر دوی آن ها آخرین نسل از ستارگانی که شکل می گیرند را شاهد هستیم.
بخش عمده ی پژوهش کِنی بر روی برهمکنش فیزیکی کهکشان ها و محیط اطرافشان متمرکز است. کِنی می گوید : « سهم عظیمی از تکامل کهکشان، حاصل این برهمکنش ها است. کهکشان ها با برخوردها و ادغام ها و همچنین با روبیده شدن گازشان توسط بادهای کیهانی شکل می گیرند. من به تمامی این فرایندها علاقه مند هستم.» جزئیات بیشتر این پژوهش در مجله ی آسترونامیکال (Astronomical Journal) شرح داده شده است.
ترجمه: حسین طریقی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: astronomy
