ایران اکازیون:مریخ‌نورد کنجکاویِ ناسا یک سفر جدید را آغاز کرده و قرار است مسافتی تقریباً ۱.۶ کیلومتری را در طی تابستان بپیماید. در پایان سفر، مریخ‌نورد قادر خواهد بود به بخش بعدیِ کوهِ مریخی که ارتفاعی ۵ کیلومتری دارد صعود کند. این مریخ‌نورد از سال ۲۰۱۴ شروع به کاوش کرده و در جستجوی شرایطی است که احتمالاً از حیاتِ میکروبیِ باستانی پشتیبانی می‌کرده است.
به گزارش بیگ بنگ، کوه شارپ که در کف دهانه گیل، قرار دارد از لایه‌های رسوبی، تشکیل شده است. هر لایه کمک می‌کند تا پی ببریم که مریخ چگونه از شکلِ قبلیِ خود که شبیه به زمین بوده- دارای دریاچه، رود و اتمسفری ضخیم‌تر- تغییر کرده و به بیابانِ یخ‌زده و تقریباً بی‌هوایی که امروزه است، تبدیل شده.
ایستگاه بعدیِ مریخ‌نورد کنجکاوی، بخشی از کوهستانی به نام «واحد زایش سولفات» است. سولفات‌ها هم مانند نمک‌های گچ و اپسوم، معمولاً هنگام تبخیر آب در اطراف آب تشکیل می‌شوند؛ سولفات سرنخی است تا پی‌ببریم چشم‌اندازهای حیات و آب و هوا در تقریباً ۳ میلیارد سال قبل در مریخ، چگونه تغییر کرده است.
اما بین مریخ‌نورد کنجکاوی و سولفات‌ها، بخش وسیعی از صحرای شن وجود دارد که مریخ‌نورد باید از آن دور شود تا در آن گیر نیفتد. از این رو برنامه‌ریزانِ مریخ‌نورد، که از خانۀ خود به کنجکاوی دستور می‌دهند( نه از دفتر آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در کالیفرنیا)، انتظار دارند که این کاوشگر در اوایل پاییز به این منطقه برسد. اگرچه محققان می‌توانند تصمیم بگیرند که هرکجا لازم بود کنجکاوی در این مسیر متوقف شود تا نمونه‌برداری کند یا هرگونه شگفتی که در آنجا اتفاق می‌افتد را بررسی نماید.
بسته به چشم‌انداز، حداکثر سرعت مریخ‌نورد کنجکاوی بین ۲۵ تا ۱۰۰ متر در ساعت است. بخشی از این سفر ِ تابستانی با استفاده از توانایی خودکارِ کنجکاوی انجام خواهد شد که این امر به مریخ‌نورد اجازه می‌دهد تا خودش ایمن‌ترین مسیرهای پیش‌رو را پیدا کند. محققان چون بصورت همزمان تصویری از سطح مریخ ندارند، سعی دارند تا کنجکاوی بصورت خودکار پیش‌روی کند. (برنامه‌ریزان امیدوارند در آینده، کنجکاوی استقلالِ بیشتری داشته باشد و خودکارتر شود. در واقع می‌توان به الگوریتم آموزش داد که مسیرهای عبوری را شناسایی نماید.)
“مت گیندر”، رانندۀ اصلی مریخ‌نورد در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، بیان داشت: «کنجکاوی نمی‌تواند کاملاً بدون کمک انسان یا بدون مداخلۀ انسان پیش‌روی کند؛ اما این قابلیت را دارد که در امتداد مسیرش تصمیمات ساده‌ای بگیرد تا از صخره‌های بزرگ یا زمین‌های پرخطر دوری کند. کنجکاوی اگر اطلاعات کافی نداشته باشد تا خودش رانندگی کند، توقف می‌کند.»
از اوایل سال ۲۰۱۹، این مریخ‌نورد سرگرم تحقیق و تفحص در منطقه‌ای به نام «واحد زایش خاک رس» (clay-bearing unit) بوده و تا ماه می نمونه‌های حفاری شده را آنالیز کرده است. این آنالیز نشان داد که این نمونه‌ها حاوی بیشترین میزان ماده معدنی رس هستند که تا آن زمان در این سیاره سرخ یافت شده بود. محققان به محیطِ پرآبی که این رس را تشکیل داده و اینکه آیا این محیط می‌توانسته از میکروب‌های باستانی پشتیبانی کند یا خیر، علاقمند هستند.
یک ویژگیِ جداگانه که هر دو واحد سولفات و رس را در بر می‌گیرد: «دشت پایکوهیِ Greenheugh»، می‌باشد؛ شیبی که رأس آن ماسه‌ای است. این شیب احتمالاً نشان‌دهندۀ تغییر بزرگ در آب و هوای دهانه گیل است. در برخی از نقاط، دریاچه‌هایی که این گودالِ دارای عرض ۱۵۴ کیلومتری را پر کرده‌اند ناپدید شده‌اند و رسوباتی را از خود بر جای گذاشته‌اند که در کوهی که امروزه می‌بینیم فرسایش یافته‌اند. این دشت پایکوهی بعداً تشکیل شد (اگرچه معلوم نیست از طریق فرسایش یاد تشکیل شده یا فرسایش آب)؛ سپس شن و ماسه سطح آن را پوشاند و به کلاهک یا رأسِ ماسه‌ای تبدیل شد.
انتهای شمالی این دشت پایکوهی، یک منطقۀ رسی را در برمی‌گیرد و اگرچه شیب آن زیاد است اما مریخ‌نورد تصمیم گرفته در ماه مارس به آنجا صعود کند تا از مناطقی که بعداً در مأموریت مشاهده می‌کنند پیش‌نمایی داشته باشد. “الکساندر بریک”، دانشجوی دکتری دانشگاه کالیفرنیا برکلی که سرپرستی این رانندگی را به عهده دارد، گفت: «تشکیل برآمدگی یا کلوخه‌هایی از این قبیل نیازمند آب است. ما مقداری از این کلوخه را در ماسه بادی بالای دشت پایکوهی و مقداری دیگر را دقیقاً در پایینِ دشت پایکوهی مشاهده کردیم. به نظر می‌رسد که در مقطعی پس از شکل‌گیری دشت پایکوهی، آب بازگشته؛ و این سنگ‌ها با جریان یافتن آب در آنها تغییر کرده‌اند.»
این برآمدگی‌ها در مریخ آشنا به نظر می‌رسند، زیرا در سال ۲۰۰۴ مریخ‌نورد فرصت، چنین بافت‌های مشابهی را مشاهده کرده بود که به «بلوبری» معروف شدند. این کلوخه‌ها به منظر، آشنایی در سراسر کوه شارپ تبدیل شدند، اگرچه کلوخه‌هایی که بتازگی کشف شده‌اند نسبت به آنچه که مریخ‌نورد فرصت کشف کرده بود ترکیبات متفاوتی دارند. محققان اظهار داشتند که تا مدت‌ها بعد از ناپدید شدنِ دریاچه‌ها و مدت‌ها بعد از اینکه کوه شارپ شکل فعلیِ خود را گرفت، آب وجود داشته است. این کشف، گسترۀ دوره‌ای که دهانه گیل شرایط مناسب برای حمایت از حیات را داشته، افزایش می‌دهد.
“ابیگیل فرائمن”، از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا که معاون پروژۀ این دو مأموریت بوده، بیان داشت: «کاوشگر کنجکاوی طراحی شده تا به جستجوی تاریخ آب، در مریخ بپزدازد. ما در حال کشف این دنیای باستانی هستیم که به مدت بسیار طولانی‌تر از چیزی که فکر می‌کردیم، می‌توانسته میزبان حیات باشد.»
ترجمه: زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: NASA
