ایران اکازیون:در منظومه ی شمسی ما اجرام عجیب و نامعمول بسیاری وجود دارد، ولی یک جرم فرانپتونی (TNO) که در آگوست ۲۰۱۶ یافته شده شاید از همه عجیب‌تر باشد. آنچه این جرم را به یک راز تبدیل کرده ساختار و ترکیبش نیست، بلکه شکل و جایگاه مداری‌اش است.
شناسه‌ی این جرم فرانپتونی ۲۰۱۱ KT19 است زیرا در آغازِ یافته شدنش، به یک ریزسیاره‌ی گمشده با همین شناسه ربط داده شد؛ ولی به نام “نیکو”(Niku) هم شناخته می‌شود که در زبان چینی به معنای “سرکش” است. چیزی که نیکو را شگفت‌انگیز کرده ساختار و ترکیبش نیست، زیرا به نظر می‌رسد این جرم تنها یک تکه یخ به قطر حدود ۲۰۰ کیلومتر است و در مرز پایینی اجرامی جای می‌گیرد که می‌توانند به عنوان سیاره‌ی کوتوله شناخته شوند. اجرامی با این اندازه و ساختار در کمربند کویپر و دورتر از آن فراوانند.
آنچه درباره‌ی نیکو مایه‌ی شگفتی است این میباشد که بسیار بسیار بسیار بالاتر از صفحه‌ی دایره‌البروجی یا در واقع “صفحه‌ای” که سیاره‌های منظومه شمسی در آن به گرد خورشید می‌چرخند جای دارد. زاویه‌ی میان مدار زمین خودمان با این صفحه “صفر” در نظر گرفته شده است (بنا به تعریف). خوب، زاویه‌ی نیکو با آن چقدر است؟ ۱۱۰ درجه! به بیان دیگر، مدار آن به اندازه‌ای کج است(انحراف دارد) که باعث شده وارد یک مدار پَس‌روَنده شود، یعنی جهت مدارش خلاف جهت چرخش خورشید است. [مدارهایی با زاویه‌ی ۰ تا ۹۰ درجه پیش رَونده‌اند. ۹۰ درجه، یعنی عمود بر صفحه‌ی برجگاه، نه پیش‌رونده است و نه پس‌رونده. ۹۰ به بالا هم پس رونده است- م].
کج‌ترین مدار در میان سیاره‌ها از آنِ سیاره‌ی تیر است که ۷ درجه بالاتر از صفحه‌ی برجگاه جای دارد. در میان سیاره‌های کوتوله، پلوتو ۱۷ درجه و اِریس ۴۴ درجه با این صفحه زاویه دارد و بسیاری از دیگر سیاره‌های کوتوله هم در میان این دو جای دارند. شمار فراوانی از اجرام کوچک‌تر سامانه‌ی خورشیدی می‌توانند مدارهای کج داشته باشند، از جمله سیارک‌ها و دنباله‌دارها. ولی نیکو به طور قطع یکی از بزرگ‌ترین اجرامی است که چنین مداری دارد.
خوب این جرم چگونه سر از آن مدار در آورده؟
این چیزیست که ستاره‌شناسان در تلاشند به آن پی ببرند. در گزارش تازه‌ای که در نیوساینتیست انتشار یافته، چند احتمال برای آن بررسی شده. ولی این جرم به آن اندازه دور نیست که بشود آن را از اجرام خانواده‌ی سِدنا دانست و در نتیجه، یک نامزد مناسب برای نهمین سیاره‌ی سامانه‌ی به شمار آورد. اجرام کوچک‌ترِ دیگری با این جرم تقریبا هم‌مدارند، پس به احتمال بسیار چیزی در آنجا هست که با کشش گرانشی خود، همه‌ی آنها را به آن مدار کشانده است.
ولی این “چیز” هر چه باشد خودش را چندان به ما نشان نمی‌دهد. با این که نیکو در پیمایش پان استارز ۱ دیده و شناسایی شد ولی چیزی که او را به آن مدار کشانده هنوز یک راز است، به همین دلیل دانشمندان در Arxiv، آن چیز را تنها یک “ساز و کار ناشناخته” نامیده‌اند. شاید برای یافتن پاسخ نیاز به یافتن هر چه بیشترِ اجرامی که درست مانند نیکو هستند باشیم- البته اگر اصولا پاسخ ساده‌ای وجود داشته باشد.
سایت علمی بیگ بنگ / منبع: astronomy.com / برگردان: ۱star-7skies
